Schildpadden (Testudines)

Schildpadden hebben niets te maken met padden. De naam schildpad is dus een beetje verwarrend. Landschildpadden, zeeschildpadden en moerasschildpadden zijn reptielen. Er bestaan wel 244 soorten. Je hebt hele dikke, dunne, grote, piepkleintje, mooie en lelijke, maar zijn gemakkelijk te onderscheiden van alle andere reptielen door hun uitwendige schild.

schildpad

Sterk
Een schildpad draagt twee schilden: een rugschild en een buikschild. Samen vormen deze schilden een veilig pantser waarin de schildpad zich terug kan trekken als hij zich bedreigd voelt. Zijn kop, staart en poten verdwijnen tussen het buikschild en het rugschild, zodat hij goed beschermd is tegen bijvoorbeeld roofdieren. Het schild is opgebouwd uit twee stevige lagen. De buitenste laag van het schild bestaat uit hele sterke hoornplaatjes. De binnenste laag is gemaakt van bot. Het is enorm sterk en er zijn soorten waarvan het schild zo sterk is, dat er een volwassen olifant op zou kunnen staan! Door het pantser is een schildpad wel beperkt in zijn beweging. Dat komt doordat de ruggengraat met het rugschild is vergroeid. De voorpoten staan aan de zijkant van het schild. Door de stijve bouw kan de schildpad maar één poot tegelijk verzetten. Een andere manier van lopen is niet mogelijk.

‘Fossielen’
Schildpadden behoren tot een van de alleroudste diersoorten op aarde, er zijn schildpadden ontdekt die bijna 400 miljoen jaar geleden voorkwamen, vandaar dat schildpadden ook wel ‘levende fossielen’ worden genoemd. Bij volken die nauw verbonden zijn met de natuur, speelt de schildpad een belangrijke rol. De Indianen uit Noord-Amerika beschouwen de schildpad als schepper van de aarde. Ze denken dat alle dieren op de rug van een reusachtige schildpad leefden, die op de wereldzee dreef. Pas toen krabben zijn rugschild bedekten met zand van de oceaanbodem ontstond -denken zij- onze voor mensen en planten bewoonbare aarde. Indianen waarderen de schildpad bovendien als een vriendelijke, oneindig wijze en scherpzinnige raadgever.

Oud
Schildpadden die erg oud worden, vaak zelfs meer dan 150 jaar zijn de reuzenlandschildpadden. Net zoals bij bomen (de jaarringen) kan je aan het schild zien hoe oud een schildpad is. Hoe groter het schild, hoe ouder de schildpad. De oudste schildpad die ooit is gevonden, was zelfs meer dan 250 jaar oud, het was een Galapagos reuzenschildpad. Dit is de grootste op het land levende soort. Landschildpadden leven in warme, droge gebieden zoals woestijnen, steppen en savannen. Als het te warm is zoeken ze een plekje tussen rotsen en onder struiken waar schaduw is.

Voedsel
Reuzenschildpadden eten grote hoeveelheden gras, planten en struiken, ook mossen en vruchten. Hoewel de meeste schildpadden vrij goed kunnen zien, ten minste van dichtbij, maken ze gebruik van hun reukvermogen om voedsel op te sporen. Ze hebben geen tanden of kiezen, maar hoornrichels in hun bek. Ze kauwen hun eten niet goed. Daarom zitten er steentjes in hun maag die het voedsel helpen vermalen. Het grootste deel van de dag zijn ze aan het eten. Ze houden veel van water, hoewel ze maandenlang zonder water kunnen. Vaak lopen ze dagenlang om zoet water te bereiken, waar ze baden. De reuzenschildpadden behoren tot de traagste schildpadden. Ze doen altijd rustig aan en gebruiken weinig energie. Als ze echt hun best doen, dan kunnen ze met hun hoge rugschild en zware lichaam in een uur tijd maximaal 330 meter afleggen. Dat is niet ver als je je bedenkt dat wij in een uur tijd al snel vier kilometer wandelen.

Groot en klein
De lederschildpad, die voorkomt in tropische oceanen (tijdens zwerftochten ook in koudere zeeën tot bij IJsland), is het allergrootste en zwaarste reptiel. Hij is van kop tot staart ruim drie meter lang en weegt soms meer dan 800 kilo. Hij heeft een heel sterke nek en sterke poten maar zwakke kaken dus eet hij alleen maar kwallen. Die zijn namelijk lekker zacht. Als deze schildpadden volwassen zijn, durft zelfs een haai ze niet meer aan te vallen. Heel bijzonder is dat het de enige schildpad is zonder schild: hij heeft een heel dikke (leder)huid (leder is oud-Nederlands voor leer). Een van de kleinste schildpadden is de Noord-Amerikaanse moerasschildpad, met een schildlengte van minder dan 12cm.

Eieren
Tussen februari en mei krijgen de reuzenschildpadden lentekriebels. Na de paring legt het vrouwtje van de zeeschildpad ongeveer 100 eieren per keer, maar soms zijn het er wel 200! De afstand die sommige zeeschildpadden afleggen om hun eieren (die op pingpongballetjes lijken) te leggen is meer dan 10.000 kilometer! Zeeschildpadden kunnen best snel zijn. Op het land zien ze er wat onbeholpen uit, maar in het water kunnen ze wel een snelheid van 35 kilometer per uur bereiken! De voorpoten zijn flippers: daarmee ‘vliegt’ ze door het water. De achterpoten gebruikt ze onder water om mee te sturen. Boven water om een kuil mee te graven voor de eieren, die ze alleen achterlaat zo gauw ze ze heeft gelegd en toegedekt.

Als het warm is kruipen de baby-schildpadjes al na 16 weken uit het ei, daarvoor gebruiken ze hun eitand. Eenmaal buiten vinden ze de weg door het licht van de maan en de sterren en rennen ze als opwindspeeltjes naar de zee. Ze groeien snel, want na twee jaar wegen ze al een kilo. Reuzenschildpadden zijn pas volwassen als ze 40 jaar zijn. Ondanks dat er nog 100.000 schildpadden in het wild leven, worden de reuzenschildpadden bedreigd. Er zijn vroeger veel reuzenschildpadden gevangen door zeerovers die ze meenamen op hun schip als eten. Zo zijn er in dertig jaar tijd wel tienduizend dieren doodgemaakt. In veel landen worden de nesten nog steeds leeggeroofd om de eieren te eten, niet alleen door dieren maar ook door mensen die er wonen. Schildpaddensoep is een delicatesse in veel landen. Daarnaast wordt het schild gebruikt om sieraden en beeldjes van te maken. Heel veel schildpadden sterven als ze vast komen te zitten in visnetten. Hierdoor kan de schildpad niet naar de oppervlakte om adem te halen en stikt hij.
Alle soorten zeeschildpadden staan op de rode lijst van de IUCN, als kwetsbaar tot bedreigd met uitsterven.

terug