|
vervolg van Natuur Plus juli/augustus 2025:
Omdat er niet altijd voldoende voedsel beschikbaar is, verzamelt hij extra veel voedsel wanneer dit er wél is in z’n wangzakken. Die voorraden kunnen tot zo’n twaalf kilo wegen. Hij gebruikt zijn wangzakken niet alleen om voedsel te hamsteren, maar ook om te zwemmen. Dan blaast hij ze op met lucht, waardoor hij beter blijft drijven.
Communiceren
Gewone hamsters communiceren met elkaar door middel van:
Geuren door het markeren van hun territorium met geurstoffen uit hun klieren.
Geluiden zoals piepende, snuffende en schreeuwende geluiden. Bij bedreiging maken ze harde, blazende of zelfs blaffende geluiden en knarsen ze met hun tanden.
Lichaamstaal om emoties over te brengen, bijvoorbeeld wanneer ze blij, bang, angstig, nieuwsgierig of boos zijn.
 Als een korenwolf wordt verrast door een vijand richt hij zich dreigend op. Hij probeert het roofdier af te schrikken door zijn wangzakken op te blazen, het contrasterende kleurenpatroon van zijn onderkant te tonen en zijn felheid. Natuurlijke vijanden van de korenwolf zijn de vos en roofvogels (in Nederland de buizerd en de uil), en kleine marterachtigen (hermelijn, bunzing en steenmarter). Vooral jonge hamsters zijn het slachtoffer. Ook extreme weersomstandigheden zijn soms funest. De overvloedige regenval in 2016 en 2017 leidde tot overstroming van hun ondergrondse burchten waardoor veel hamsters verdronken.
 Voortplanting
Omdat het knaagdiertje een favoriete prooi voor roofdieren is, is het belangrijk dat de vrouwtjes minimaal twee nestjes per jaar krijgen. Vanaf een leeftijd van ongeveer 1 jaar kan een vrouwtje tot wel drie keer per jaar jongen krijgen met een worp van gemiddeld 6 tot 8 jongen. De eerste zwangerschap duurt het kortst, ongeveer drie weken. De jongen drinken drie weken bij de moeder en worden dan binnen enkele dagen uit de burcht verdreven. Na hun eerste winter zijn ze zelf geslachtsrijp. De gemiddelde levensverwachting is ongeveer twee jaar.
Rechtsboven: Jonge korenwolf – foto Gerard Müskens
 Kregen vrouwtjes in het grootste deel van de 20e eeuw gemiddeld nog twintig nakomelingen per jaar, nu zijn dat er vijf à zes en de gemiddelde levensduur is teruggelopen van zes tot slechts twee jaar. Korenwolven kunnen, doordat ze zich zo snel voortplanten, een plaag worden. Dat is ook in Limburg wel eens zo geweest maar deze bijzondere bewoner die in Nederland alleen op de Limburgse akkers voorkomt, staat nu (2025) zwaar onder druk. Hij is als ‘ernstig bedreigd’ aangemerkt op de Rode Lijst van bedreigde zoogdieren in Europa.
Buiten Nederland en België komt de Europese hamster in Europa nog voor in Bulgarije, Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Oekraïne, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland, Tsjechië, Servië, Slovenië, Slowakije, Wit-Rusland en Zwitserland. Hoewel er wilde hamsters voorkomen van Frankrijk tot Rusland, is de Nederlandse korenwolf een unieke variant van de Europese veldhamster. Dit heeft genetisch onderzoek uitgewezen. Ze hebben zich aangepast om uitsluitend in landbouwgebieden te overleven; in bosgebieden redden ze zich niet.
Fokprogramma
De dierentuinen Blijdorp in Rotterdam en GaiaZOO in Kerkrade hebben met hulp van stichting Alterra meer dan duizend korenwolven gefokt. In 2002 is men begonnen met de herintroductie in het akkerreservaat Sibbe (in beheer bij Stichting Het Limburgs Landschap). Sindsdien vinden jaarlijks bijplaatsingen plaats met hamsters die gekweekt worden in GaiaZOO (waar de Limburgse korenwolf in 2025 zelfs centraal staat. Meer info: klik hier)
Burcht
Korenwolven zijn solitaire dieren en heel territoriaal. Ze leven ongeveer 20 uur per dag in ondergrondse burchten. Het zijn meesterlijke gravers dankzij hun tenen met lange nagels. De voorvoet heeft vier tenen, de achtervoet vijf. Korenwolven hebben een voorkeur voor open gebieden met graslanden, akkers en braakliggende terreinen. De bouw van een burcht begint met een schuine looppijp. Langs deze pijp werkt de hamster alle vrijkomende grond naar buiten. Rond de uitgang ontstaat op deze manier een stortberg. De looppijp is niet de dagelijkse in-en uitgang. Daarvoor graaft hij van binnenuit loodrecht omhoog één of meer valpijpen. De uitgangen van de looppijp en valpijpen zijn goed herkenbaar. Ze zijn rond met een doorsnede van 7 centimeter. De burcht heeft allemaal gangen en kamers: een kamer om te slapen, eentje voor zijn voedselvoorraad en een kamer met een ‘toilet’. Ook de jongen komen hier ter wereld. Nesten zijn vaak bedekt met gras, hooi en ander zacht materiaal.
Winterslaap
In de zomer en herfst legt de korenwolf een wintervoorraad aan in zijn ondergrondse burcht waar hij vanaf oktober verblijft. Rond november stopt hij de pijpen van de burcht van binnenuit dicht met aarde voor hij aan zijn winterslaap begint. Het is een van de weinige knaagdieren in Nederland die in een (diepe) winterslaap gaat, waarbij zijn lichaamstemperatuur daalt en de stofwisseling vertraagt. Dit stelt hem in staat om met de schaarse voedselvoorraad en zijn vetreserves te overleven en energie te besparen tijdens de koudste periode van het jaar. De volwassen mannetjes gaan als eerste in winterslaap; daarna volgen de volwassen vrouwtjes en tenslotte de kinderen. De meeste korenwolven slapen 4 of 5 dagen achter elkaar en worden dan even wakker om van hun voorraad te eten. Ergens tussen februari en mei is hun winterslaap voorbij. De mannetjes ontwaken eerder uit hun winterslaap dan de vrouwtjes. Vanaf april gaat hij op zoek naar een bereidwillig vrouwtje, dat hem meteen na de daad weer kordaat wegstuurt. Meestal worden zo meerdere vrouwtjes per mannetje bezocht.
Bedreigd
De korenwolf is een fascinerend knaagdier dat ooit veel voorkwam in Europa, maar nu helaas met uitsterven wordt bedreigd vanwege habitatverlies, intensieve landbouwpraktijken en andere menselijke activiteiten. Hij blijkt zeer afhankelijk van graanakkers en luzerne (peulvrucht die veel als voedergewas wordt gebruikt, vooral voor paarden) en een goed korenwolfvriendelijk beheer. Het is daarom belangrijk dat agrariërs hun graan veel later in de zomer oogsten dan nu gebruikelijk en het is belangrijk dat het verbouwen van graan wordt gestimuleerd. Graanakkers zijn behalve goed voor korenwolven, ook een heel goed leefgebied voor akkervogels, dagvlinders en zeldzame akkerplanten. De realisatie van de biodiversiteitstroken kan niet zonder de boeren, zij zijn essentieel in het laten slagen van dit project en zo een betere leefomgeving te creëren voor de korenwolf.
Terug naar de natuurnieuwsbrief van juli/augustus |
